Рассказываем про реальных учеников Верхменской школы, которые стали прототипами романа Коласа

Пакуль у будынку Алесінскага сельскага клуба ідзе рамонт, культарганізатар Святлана Раманенка вядзе асветніцкую працу анлайн і публікуе цікавыя звесткі, так ці інакш звязаныя з жыццём аграгарадка і не толькі.

Адна з яе публікацый прысвечана трылогіі Якуба Коласа «На ростанях». І вось чаму.

— У юнацтве гэтая кніга прайшла міма мяне, а ўжо ў сталым узросце, чытаючы яе, я зразумела, што частка «Верхань» прысвечана нашым мясцінам, традыцыям, што гаворка ў ёй — пра нашых землякоў. А яшчэ так супала, што ў мяне была магчымасць скарыстацца архівамі Міністэрства адукацыі. І ў адной з прац, прысвечаных трылогіі, былі знойдзены фотаздымкі прататыпаў персанажаў, а таксама іх школьныя дакументы з указаннем сапраўдных імёнаў і прозвішчаў. Цікавыя паралелі дапамагла правесці мне і сапраўдны эксперт па Коласу — настаўніца Святлана Лютарэвіч, — падзялілася суразмоўніца.

Шмат увагі ў сваёй трылогіі Колас надае здольнаму і ўпартаму Грышку Мінічу (сапраўднае імя прататыпа — Мікалай) з вёскі Праходка (цяпер Чэрвеньскі раён), які часта прапускаў школу.

– Мініч растлумачыў, што ён адзін работнік у доме. Бацькі ў яго няма. Маці доўгі час была хворая, і яму прыходзілася займацца рознымі хатнімі справамі. Цяпер жа ў яго вольны час, і можна цалкам аддацца навучанню. Лабановічу стала шкада гэтага няскладнага, сарамяжлівага і, відаць, здольнага хлопца…

На старонках кнігі мы бачым, як настаўнік падтрымлівае Грышку, а вынікі гэтай працы — ужо ў архіўных дакументах: закон Божы — 5, арыфметыка — 5, чытанне — 5, пісьмо — 3. А яшчэ Колас узгадвае ў сваёй трылогіі Лідзію і Мікалая Мурашкаў і іх маці Антаніну (у кнізе прозвішча зменена на Мураўскія) з вёскі Чарніца.

 «Ліда і яе меншы брат Коля, таксама прадстаўлены да экзаменаў, жылі пры матцы на хутары, кіламетраў за шэсць ад школы. Іх бацька памёр гады тры таму назад, калі Колю было дзевяць гадоў, а Лідзе адзінаццаць. … У яе быў прыроджаны такт і ўменне трымаць сябе сярод школьнікаў. Яе аўтарытэту ў значнай меры спрыялі здольнасці да навукі, а таксама і прыгожы твар, характар і ўвесь яе воблік».

Сярод персанажаў, пра якіх з цеплынёй піша Колас, яго памочніца бабка Параска, пастух Лукаш Леўчанка і іншыя. Колас працаваў у Верхменскай школе ў 1906-м усяго паўгода. З таго часу мінула ўжо больш за стагоддзе, але дзякуючы яго аўтабіяграфічнай кнізе людзі з розных куткоў пазнаюць сваё, самабытнае, чытаюць радкі пра сваіх і дакранаюцца да гісторыі — такой роднай і такой блізкай.